Arbitraż czy mediacja – co wybrać?
O rozwiązywaniu sporów poprzez mediację i arbitraż słyszeliśmy wielokrotnie. Jednak zadajmy pytanie czym się różnią te dwie instytucje? Którą, w jakiej sytuacji lepiej wybrać? Sprawdźmy!
Dlaczego mediacja?
Mediacja ma na celu rozwiązanie sporu, w trakcie dyskusji moderowanej przez mediatora, który jest osobą niezbędną w tym procesie. Ma on za zadanie stworzyć dogodne warunki do przeprowadzenia rozmów. Jest to osoba bezstronna, która sama nie wypracowuje rozwiązania, ale pomaga w dojściu stronom do konsensusu. Strony konfliktu same wybierają mediatora. Mediator może być wybrany w momencie powstania konfliktu, ale też w każdej innej chwili nawiązania się stosunku prawnego pomiędzy stronami, przy zawarciu umowy regulującej stosunek gospodarczy łączący strony. W umowie takiej mogą wskazać osobę, która w przyszłości, jeśli zajdzie taka potrzeba przeprowadzi mediację. Może być to osoba znajoma lub też całkowicie dla obydwu stron obca. Często dobrym rozwiązaniem okazuje się być mediator sądowy, który jest gwarantem bezstronności.
Kodeks cywilny określa w jaki sposób powinna być przeprowadzona mediacja, jaka jest rola mediator, jak również jaki wpływ ma postępowanie pojednawcze na toczące się lub dopiero wszczynane postępowanie cywilne. Uczestnicy sporu mogą dobrowolnie przystąpić do mediacji, ale mogą również zostać do tego nakłonieni przez sąd. Wówczas, sąd zawiesza postępowanie, a wynik mediacji wpływa na jego zakończenie. Na zakończenie sporu mediator przygotowuje protokół z mediacji i przedstawia go sądowi. Sąd ma za zadanie go zatwierdzić i nadać klauzulę wykonalności.
Pamiętajmy jednak, że na wynik mediacji muszą się zgodzić obydwie strony sporu. Wynik musi być także zgodny z obowiązującym systemem prawnym i zasadami współżycia społecznego. W przypadku korzystania z usług mediatora sądowego, strony umieszczają w umowie mediacji wszystkie ustalenia co do sposobu przeprowadzenia postępowania pojednawczego, osoby mediatora, a także zamierzonych rezultatów.
Dlaczego arbitraż?
Arbitraż jest również pozasądowym sposobem na rozstrzyganie sporu. Różnicą jest jednak to, że nie polega on, tak jak mediacja, na prowadzeniu dyskusji. Arbiter w tym przypadku nie ma na celu nakłaniać strony do rozwiązania konfliktu przez osiągnięcie porozumienia. Arbiter sam ma kompetencje do rozsądzenia sporu. Często arbitrami są osoby będące specjalistami w danej dziedzinie, w której prowadzony jest konflikt. Dzięki temu, strony mają pewność, że sprawa będzie prowadzona profesjonalnie, a temat sporu zostanie dobrze zrozumiany.
Arbitraż to tzw. sąd polubowny, niestały, co oznacza, ze nie ma on osobnej siedziby, personelu administracyjnego. Zostaje on rozwiązywany zaraz po wydaniu wyroku. W przypadku sądu arbitrażowego strony same wybierają skład sędziowski, jak również miejsce orzekania i liczbę jego członków. Możliwe jest skorzystanie z orzecznictwa Stałego Sądu Arbitrażowego, jest to instytucja, która orzeka we wszystkich dziedzinach prawa cywilnego oraz prawa gospodarczego.
Największym takim sądem jest Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie. Jednak stałe sądy polubowne funkcjonują w każdym większym mieście. Zaletą skorzystania z sądu arbitrażowego jest szybkość przeprowadzania postępowań. Możliwość wyboru sędziów, którzy są bardziej elastyczni niż ma to miejsce w przypadku sądów powszechnych.
Zarówno w przypadku mediacji, jak i arbitrażu wybór formy rozstrzygania konfliktu, wskazanie samego arbitra lub arbitrów, a także wszelkie ustalenia, dotyczące sposobu przeprowadzenia arbitrażu, strony zawierają w umowie arbitrażu lub klauzuli zamieszczonej w umowie regulującej stosunek gospodarczy je łączący. Wybierając pomiędzy tymi formami warto zastanowić się np. czy możliwa jest jeszcze mediacja czy może konieczny jest już arbitraż.
Wysokie koszty i długi okres oczekiwania na orzeczenie często zniechęcają strony konfliktów od wchodzenia na drogę sądową, dlatego coraz więcej osób decyduje się na skorzystanie z arbitrażu lub mediacji. Ponadto te rozwiązania pozwalają na wypracowanie zadowalających obydwie strony rozwiązań, często przy zachowaniu pozytywnych relacji.