Arbitraż – co to takiego?
Arbitraż to coraz popularniejsza w Polsce forma rozstrzygania sporów. Sprawy te toczą się dużo szybciej niż w sądzie powszechnym, możliwa jest jednoinstancyjność. Jakie jeszcze zalety ma sąd arbitrażowy i w jakich sprawach możemy korzystać z jego rozstrzygnięć? Sprawdźmy!
Arbitrażem nazywamy polubowne, ale przede wszystkim pozasądowe rozstrzyganie sporów. Dzięki niemu możemy rozstrzygać sprawy cywilne. Sprawy są prowadzone przez arbitrów, według zasad proceduralnych i materialnych. Najważniejszą zasadą przeprowadzania sporu w sądzie arbitrażowym jest to, że strony postępowania mają bezpośredni lub pośredni wpływ na wybór arbitrów oraz zasady rozstrzygania sporów. W Polsce sąd arbitrażowy zwany jest sądem polubownym.
Sądy arbitrażowe – rodzaje
Jednym z rodzajów sądów arbitrażowych są sądy powołane przez strony sporu. Czyli tzw. sądy ad hoc. Innym rodzajem są sądy funkcjonujące jako sądy instytucjonalne, które są powoływane przy izbach przemysłowo-handlowych, takie sądy są stałymi sądami arbitrażowymi (polubownymi). W przypadku, gdy strony decydując się na sąd polubowny inaczej się nie umówią, postępowanie arbitrażowe jest jednoinstancyjne. Nie przysługuje wówczas odwołanie od pierwszego wyroku.
Zapis na sąd
Chcąc wystąpić do sądu arbitrażowego strony muszą podpisać umowę cywilnoprawną, czyli tzw. zapis na sąd polubowny. Jest to podstawa postępowania arbitrażowego. Zapis taki może być postanowieniem zawartym w umowie dotyczącej innego stosunku prawnego (umowie głównej), wówczas jest to klauzula arbitrażowa. Może też mieć formę umowy o poddanie pod rozstrzygnięcie sądu polubownego sporu już istniejącego, jest to wówczas kompromis.
Na mocy takiej umowy sąd polubowny otrzymuje kompetencje do rozstrzygania sporu objętego umową, ponadto na jej mocy wykluczony zostaje sąd państwowy. W zapisie podajemy jaki jest przedmiot sporu i stosunek prawny, z którego spór wynikł lub może wyniknąć. Ponadto możemy w nim wskazać arbitrów, liczbę lub atrybuty arbitra, takie jak jego wykształcenie czy wiek. Dodatkowo mamy możliwość wskazania sposobu powołania i wyłączenia arbitrów, a także określić tryb postępowania przed sądem polubownym.
Przebieg postępowania
W trakcie postępowania przed sądem arbitrażowym strony powinny być traktowane równoprawnie, każda ma czas na złożenie swoich wyjaśnień. Przedstawione zostaną twierdzenia i dowody każdej strony. W przypadku, gdy nie ustalono wcześniej zasad postępowania, arbiter prowadzi je we właściwy dla siebie sposób.
Bez wyznaczenia rozprawy
Warto zaznaczyć, że to arbiter decyduje o tym czy rozprawa zostanie przeprowadzona, w celu przesłuchania stron. Postępowanie może być też przeprowadzone na podstawie dokumentów i innych pism, bez wyznaczania rozprawy. Wszelkie pisma i dokumenty, które przedstawiamy arbitrowi, powinny też zostać dostarczone drugiej stronie. Ponadto obydwie strony sporu powinny otrzymać opinie biegłych oraz wszelkie dowody, które może wziąć pod uwagę sąd.
Wyrok w sądzie polubownym
W sądzie polubownym wyrok zostaje przygotowany pisemnie. Zostaje on podpisany przez wszystkich uczestniczących w sprawie arbitrów. Wyrok taki może zostać uchylony przez sąd powszechny. Może się to stać w przypadku, gdy wniesiono skargę o jego uchylenie, jak również w przypadku nie występowania zapisu na sąd polubowny lub jeśli zapis na sąd polubowny jest nieważny, bezskuteczny albo utracił moc według prawa dla niego właściwego, lub w przypadku gdy jedna ze stron, lub obydwie nie były właściwie zawiadomione o wyznaczeniu arbitra. Innym powodem może być fakt, że wyrok dotyczył sporu nieobjętego zapisem na sąd polubowny lub wykracza poza zakres takiego zapisu. W przypadku, gdy rozstrzygnięcie daje się oddzielić od rozstrzygnięcia w sprawach nieobjętych tym zapisem lub wykraczających poza jego zakres, wyrok może być uchylony jedynie w zakresie spraw nieobjętych zapisem lub wykraczających poza jego zakres.
Sądy arbitrażowe rozstrzygają sprawy szybko i zwykle jednoinstancyjnie. Strony mają możliwość wyboru arbitra, orzeczenia są równe wyrokom powszechnym. Nic nie stoi więc na przeszkodzie, aby Polacy na coraz większą skalą zaczęli korzystać z tej formy rozstrzygania sporów, odciążając tym samym sądy powszechne.